TURKIZMLAR UNIVERSALLIGI, TURKIY SO`ZLARNING INGLIZ TILIGA O`ZLASHISHI
Abstract
Ma’lumotlarga ko‘ra, ingliz tilida to‘rt yuzga yaqin turkizm mavjud bo‘lib, ularning 55 foizi etnografik voqelik, 26 tasi ijtimoiy-siyosiy lug‘at, 19 foizi tabiiy voqelikdir.
Turkizm atamasi har qanday tilda turkiy tillardan oʻzlashtirilgan soʻzdir. Turkiy tillar tatarlar, turklar, turkmanlar, oʻzbeklar, qoraqalpoqlar, qozoqlar ,ozarbayjonlar, bolqarlar, boshqirdlar, gagauzlar, karaitlar, qorachaylar, qumiqlar, , chuvashlar va boshqalar kabi yaqin qarindosh xalqlarning tillaridir. Jami 40 dan ortiq turkiy xalqlar soni 150 millionga yaqin.
Qanday qilib turkiy so'zlar ingliz tili kabi kuchli tilga kirishi mumkin? Axir inglizlar qaydayu, turklar qayda? Ular yaqin atrofda yashamaydilar, hatto eng mashhur turkiy til - turk tilining o'rni va obro'si ingliz tilining o'rni va obro'si bilan taqqoslanmaydi. Ammo bu har doim ham shunday emas edi.
Turkiy xalqlar turli davrlarda va Yevrosiyo qit’asining turli joylarida juda ko‘p davlatlar, jumladan Hunlar imperiyasi, Turk xoqonligi, Oltin O‘rda, Temur imperiyasi va boshqa qudratli davlatlarni yaratdilar. Turkiy xalqlarning tillari turli tillarda, jumladan, ingliz tilida ham ko‘plab iz qoldirgan. Ota – bobolarimizning umumiy tili bo`lgan hozirgi o‘zbek tilida ham, ingliz tilida ham mavjud bo`lgan so‘zlar talaygina. Ular biroz o‘zgarishlarga uchrgan bo‘lsada, hanuz o‘z kuchi va imkoniyatlarini yo‘qotgani yo‘q.
References
1. Koteleva N.Z. rus neologizmlarini tavsiflashning birinchi tajribasi //Yangi lug‘atlar va yangi so‘zlarning lug‘atlari.-L.,1978.-97b.
2. Ozhegov Ozhegov SI –Leksikologiya. Leksikografiya.Kul’tura rechi. VYSSHAIA SHKOLA. 1974. Moskva., elektron resurs.
3. Axmanova,Leksikologiya linguistic terms .1957,s.199.
4. Hamidulla Dadaboyev. O‘zbek terminalogiyasi. Toshkent 2019.
5. Collins Cobuild English dictionary 1987.
6. Arnold I.V.zamonaviy ingliz tili leksikologiyasi.-M.:Oliy maktab, 2003.
7. V.N Yartseva. Lingvistik ensiklopediya.s.279.
8. J. Bo‘ranov va A. Mo‘minovlar o‘zlarining “Ingliz tili leksikologiyasining amaliy kursi” (1990).
9. Ahmanova. Lingvistik atamalar lug‘ati,10,s.263.
10. British National Corpus / University of Oxford ; Web-master Lou Burnard. – Oxford : Univ. of Oxford, 2009. – Electronic text data. – Mode of access: http://www.natcorp.ox.ac.uk, free.
11. Collins English Dictionary / еd. J. Williams. – Complete & Unabridged 10th ed. – L. : HarperCollins, 2009. – 1028 p.
12. Dictionary of the English Language Online. – Electronic text data. – Mode of access: http: //dictionary.reference.com, registration.
13. Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary / ed. by J. L. MacKehni. – 2nd ed.– N. Y. : Dorset & Baber, 1983. – 2129 p.
14. Online Etymology Dictionary / University of Lancaster ; Web-мастер Douglas Harper. – Lancaster : Univ. of Lancaster, 2009. – Electronic text data. – Mode of access: www.etymonline.com, free.
15. Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English / еd. by J. Crowther. – Oxford : Oxford Univ. Press, 1999. – 2088 p.
16. Shofqorov, A. M., & Karabayeva, J. A. (2021). DARSLARDA INNOVATSION O ‘YINLARNING AHAMIYATI. Academic research in educational sciences, 2(CSPI conference 1), 1010-1012.
17. Shofqorov, A. M., & Karabayeva, J. A. (2021). DARSLARDA MASHQLARNING BAJARILISHIDA KO`RGAZMALILIKNING O‘RNI. Til ta’limining uzviyligini ta’minlashda innovatsion texnologiyalar: muammo va yechimlar, 1(1), 442-444.
