MOTAM MAROSIMLARI VA ULARNING TIL VOSITALARI ORQALI IFODALANISHI NEMIS VA O‘ZBEK TILLARIDA
Keywords:
motam tili, ritual nutq, lingvokulturologiya, leksik-semantika, ramz, metafora, o‘zbek tili, nemis tili, pragmatikaAbstract
Mazkur maqolada o‘zbek va nemis xalqlarida motam marosimlarining til vositalari orqali ifodalanish jarayoni lingvokulturologik, sotsiopsixologik hamda pragmatik yondashuvlar asosida tahlil qilinadi. Tadqiqotning asosiy maqsadi ikki xalqning motam madaniyatidagi til birliklarining milliy-madaniy mohiyatini aniqlash hamda ularning semantik, emotsional va konseptual xususiyatlarini qiyosiy jihatdan o‘rganishdan iborat.
Maqolada o‘zbek tilidagi motam leksikasi diniy e’tiqod, an’anaviy qadriyat va ijtimoiy ong bilan uzviy bog‘liq ekani, nemis tilida esa motam nutqi ko‘proq shaxsiy kechinmalar, ruhiy og‘riq va ijtimoiy hamdardlikni ifodalashi ta’kidlanadi. Shuningdek, marosim tili tarkibida qo‘llaniladigan barqaror birikmalar, metaforalar va ramziy ifodalar xalqning dunyoqarashi, tarixiy xotirasi hamda diniy-falsafiy tafakkurini namoyon etishi ko‘rsatib o‘tiladi.
Tadqiqotda motam leksikasining semantik qatlamlari, ritual nutqdagi ekspressivlik darajasi va kommunikativ funksiyalari alohida tahlil qilinib, har ikki tildagi birliklarning tarjima va madaniyatlararo muloqotdagi ahamiyati ochib beriladi. Maqola natijalari lingvokulturologiya, frazeologiya va tarjimashunoslik sohalarida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan ilmiy xulosalarni beradi.
References
1. Gruber H. Ritual Discourse and Emotional Expression in German Culture. – Berlin: De Gruyter, 2001. – P. 214.
2. Hasanov I. O‘zbek tilida diniy va marosimiy leksikaning lingvopragmatik tahlili. – Termiz: TDPU nashriyoti, 2022. – B. 188.
3. Jo‘rayev M. Xalq marosimlari va ularning etnopedagogik ahamiyati. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2018. – B. 185.
4. Karimova M. Til va madaniyat: Etnolingvistik yondashuvlar. – T.: Fan va texnologiya, 2019. – B. 192.
5. Lakoff G. Metaphors We Live By. – Chicago: University of Chicago Press, 1980. – P. 242.
6. Lutz C. The Anthropology of Emotions. – New York: Routledge, 2013. – P. 284.
7. Madrahimov A. O‘zbek xalq og‘zaki ijodida motam marosimlari va ularning estetik ifodasi. – T.: Fan, 2015. – B. 210.
8. Qodirova D. Madaniyatlararo kommunikatsiya va tarjimada emotsional leksikaning roli. – T.: Innovatsion ta’lim, 2023. – B. 167.
9. Schmitt P. Kulturelle Aspekte der Trauerkommunikation in Deutschland. – Frankfurt: Peter Lang Verlag, 2016. – P. 205.
10. Sharipova Z. Lingvokulturologiya va milliy tafakkur: nazariya va amaliyot. – T.: O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2021. – B. 240.
11. Toshpo‘latov Sh. O‘zbek xalqining marosim madaniyati va diniy qadriyatlari. – Buxoro: BuxDU nashriyoti, 2020. – B. 197.
12. Wierzbicka A. Emotions across Languages and Cultures: Diversity and Universals. – Cambridge: Cambridge University Press, 1999. – P. 328.
13. Хусанов Б. Til va milliy mentalitet: madaniy semantika asoslari. – T.: O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti, 2020. – B. 176.
